Internet.org là một kế hoạch đầy tham vọng của Mark Zuckerberg với sứ mệnh cao cả là đem Internet đến cho những người chưa bao giờ được biết tới dịch vụ này.


Tháng 10/2014, Mark Zuckerberg đến làng Chandauli, Ấn Độ trong một chiếc trực thăng màu cam. Ngôi làng này chưa bao giờ có một vị khách nổi tiếng đến thăm. Chandauli chỉ cách thủ đô Delhi 3 - 4 giờ lái xe, vậy mà ngôi làng vẫn luôn tồn tại trong sự cô độc và bị lãng quên. Năm ngoái, khi một cậu bé dùng Internet để mua một chiếc xe máy cũ, cả dân làng đều kinh ngạc và gọi cậu là "một người hùng mua sắm trực tuyến".

Zuckerberg đến ngôi làng hẻo lánh này để tiến hành một thử nghiệm. Đầu năm đó, chính phủ Ấn Độ đã kêu gọi một tổ chức giúp dân làng Chandauli học hỏi thêm về kỹ thuật số. Cuộc chuyển dịch kỹ thuật số tại làng Chandauli chính là ý tưởng cho Zuckerberg. Anh muốn đem Internet về cho hàng triệu người chưa bao giờ được sử dụng công nghệ này trước kia. Đặc biệt là anh muốn đem đến một phiên bản của Internet mà trong đó Facebook đóng vai trò trung tâm.

Ngay sau khi hạ cánh, Zuckerberg nhanh chóng được dẫn tới trung tâm liên lạc của làng. Anh nhìn thấy những cánh đồng lúa mì, đường dây điện, lớp học và các em học sinh ngồi trên những sàn đất bẩn thỉu. Cái nóng tràn ngập khắp nơi. Đám đông đứng sau anh, nói chuyện xôn xao về một người đàn ông có cái tên “Juckerberg”. Nhưng khi anh bước vào bên trong trung tâm, cánh cửa đã bị đóng và cài chốt.

Zuckerberg ngồi vào một chiếc ghế nhựa, hỏi trẻ em trong làng về việc các em dùng máy tính tại trung tâm này như thế nào. Các phóng viên của tờ Time, cùng với nhiều nhân viên của Facebook cũng như các quan chức cũng có mặt trong thời điểm đó. Nhưng mọi chuyện chẳng diễn ra đúng theo kế hoạch. Chỉ ít lâu sau khi Zuckerberg tới, ngôi làng bị cắt điện. Mạng không dây, nguồn cung cấp Internet chính cho ngôi làng cũng mất theo. Một trong hai cậu bé đưa cho Zuckerberg chiếc điện thoại di động của mình và cố gắng mở trang cá nhân Facebook.

Lúc đó, Zuckerberg đã chứng kiến hình ảnh trang cá nhân của cậu bé ì ạch hiện lên thông qua kết nối 2G. Zuckerberg lẩm nhẩm: “Lỗi băng thông”. Anh trấn an những đứa trẻ và dân làng rằng trong chuyến thăm tiếp theo của mình, những vấn đề về khả năng kết nối này sẽ được khắc phục.

Ngày hôm sau, Zuckerberg trở lại New Delhi, anh đăng một bức ảnh mình chụp cùng đứa trẻ tại ngôi làng với dòng trạng thái: “Tận mắt nhìn thấy cách người dân ở đây sử dụng Internet là một trải nghiệm tuyệt vời với tôi. Một ngày nào đó, nếu có thể kết nối mọi ngôi làng, chúng ta có thể thay đổi cuộc sống của nhiều người hơn nữa và cải thiện thế giới cho tất cả chúng ta. Chandauli chỉ là khởi đầu”.

Trong suy nghĩ của Zuckerberg, bản đồ Internet của Ấn Độ gần như trắng trơn. Với Internet, hàng trăm triệu người có thể có cuộc sống tốt đẹp hơn. Mục tiêu vị CEO này đặt ra là người sử dụng sẽ không phải trả gì cả mà vẫn có thể truy cập vào một phiên bản Internet do Facebook lựa chọn.

Tuy nhiên, mong muốn của Zuckerberg tưởng như rất ổn mà lại chẳng dễ dàng để thực hiện. 7 tháng sau, kế hoạch vĩ đại của Facebook đem Internet về cho Ấn Độ đã bị tạm ngừng do vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ chính quyền địa phương, khối đá lớn nhất ngáng đường công ty trong suốt 12 năm lịch sử. Cuối cùng, dường như những gì Facebook làm là cố gắng tặng cho Ấn Độ một món quà, nhưng đó lại không phải là món quà mà Ấn Độ muốn.

Tại Mỹ và châu Âu, công việc làm ăn của Facebook phát triển mạnh mẽ. Tại những nơi này, cứ 4 trong số 5 người được kết nối với Internet thì hơn một nửa số này có sử dụng Facebook. Thế nhưng, tại những khu vực khác, gần một nửa dân số vẫn không có Internet. Không có quốc gia nào ngoài Trung Quốc có tiềm năng như Ấn Độ. Song Facebook lại bị cấm ở Trung Quốc.

Tính đến năm 2014, đã có khoảng 100 triệu người sử dụng Facebook tại Ấn Độ, nhưng công ty đánh giá số người dùng tiềm năng của Ấn Độ có thể lên đến vài trăm triệu. Theo tính toán của một vị giám đốc tại Facebook, công ty lên kế hoạch sẽ thu hút thêm 30% khách hàng mới cho tới năm 2020 và những người này sẽ đến từ Ấn Độ.

Đương nhiên "gã khổng lồ mạng xã hội này" chẳng ngồi đó mà đợi mọi người tự tìm đến với mình. Từ năm 2010, Facebook đã thử nghiệm rất nhiều chương trình, trong đó có Apollo. Mục đích của chương trình là kết hợp với những nhà mạng tại Philippines, Ấn Độ và châu Phi, cung cấp miễn phí các gói cước dữ liệu truy cập vào Facebook cho những người sử dụng di động để sau khi dùng thử thời gian đầu sẽ “dụ” họ tiếp tục sử dụng các gói trả phí.

Thành công của chương trình Apollo được thể hiện rõ nhất tại Philippines. Chính những kết quả này đã khiến Facebook nuôi tham vọng lớn hơn, đó là giúp hàng trăm triệu người trên khắp thế giới có thể sử dụng Internet. Tháng 2/2014, Zuckerberg đứng trên sân khấu của một hội nghị ngành di động tại Barcelona và tuyên bố kế hoạch về “Internet.org”. Đây chính là tham vọng của Mark Zuckerberg muốn cho toàn bộ người dân trên thế giới đều được hưởng các dịch vụ Internet cơ bản miễn phí.

Các công ty trong ngành di động sẽ trả phí nhưng Zuckerberg tin tưởng rằng nó sẽ mang lại lợi ích lớn về kinh tế khi người nghèo trên thế giới cũng được tham gia vào kỷ nguyên kỹ thuật số. Trên sân khấu đó, Zuckerberg đã nhắc đến nghiên cứu Deloitte, với nội dung rằng “nếu bạn có thể kết nối tất cả mọi người tại các thị trường mới nổi, bạn sẽ có thể tạo ra hơn 100 triệu việc làm và giúp nhiều người thoát nghèo”. Nghiên cứu Deloitte này có lưu ý rằng nhiệm vụ này sẽ được Facebook tiến hành, dựa trên dữ liệu do Facebook cung cấp và thực ra là toàn nói về Facebook.


Tháng 7/2014, Zambia là quốc gia đầu tiên triển khai chương trình Internet.org song Facebook đã chuẩn bị sẵn sàng cho Ấn Độ. Trước khi đến làng Chandauli vào ngày hôm đó, Mark Zuckerberg từng đi gặp ông Osama Manzar, một người từng nhiều năm đóng góp vào công cuộc đưa Internet về với Ấn Độ, để hỏi xem nên thiết kế Internet.org như thế nào cho phù hợp với người dùng tại đây. Manzar đã vô cùng hào hứng với chuyến thăm của Mark. Tuy nhiên, những gì ông chứng kiến thông qua Internet.org lại làm ông hoàn toàn thất vọng. Internet.org thực chất giống như một nền tảng tầm thường, chỉ cho phép người sử dụng truy cập vào 36 trang đã được đánh dấu và đương nhiên Facebook là mạng xã hội duy nhất người dùng có thể lựa chọn. Ngoài ra còn có một ứng dụng thời tiết, 3 trang cho phụ nữ và công cụ tìm kiếm mặc định là Bing.

Facebook tự quyết định trang nào được đưa vào nền tảng này. Trước đó công ty đã tuyên bố rằng Internet.org là dành cho mục đích từ thiện và theo như Zuckerberg đã nói thì “kết nối là một thứ nhân quyền”, thế nhưng chính công ty lại nắm quyền điều khiển nền tảng này.

Ông Manzar nhận ra nếu Internet.org được mở ra ở Ấn Độ, Facebook sẽ giống như một người gác cửa của hàng trăm triệu con người chưa từng bước chân vào thế giới Internet và quyết định họ sẽ nhìn thấy gì ở thế giới này.

Đương nhiên, Mark Zuckerberg có lý do để lạc quan về chiến dịch của Facebook tại Ấn Độ. Anh đã nhận được sự tiếp đón nồng hậu của nhiều chính trị gia tại quốc gia này. Anh cũng được sự ưu ái đặc biệt của thủ tướng mới của Ấn Độ, Narendra Modi, người đã từng tạo ra được ảnh hưởng không hề nhỏ trên mạng (nhờ một phần trợ giúp của Facebook) trong thời gian tranh cử trước đó. Vị Thủ tướng đó từng đề cập với Zuckerberg về một kế hoạch “Làm sạch Ấn Độ”, trong đó khuyến khích người dân dọn dẹp đường phố. Zuckerberg nói với ông Modi rằng Facebook có thể tạo nên một ứng dụng dành cho chương trình này, nhưng cuối cùng ứng dụng đó chưa bao giờ được triển khai. Giải thích về điều này, một giám đốc chính sách cấp cao của công ty cho biết nếu làm vậy sẽ vi phạm chính sách chống tham nhũng của Facebook.


Khi Facebook vẫn tỏ ra mơ hồ về một kế hoạch cụ thể cho Internet.org, nhiều nhà báo Ấn Độ bắt đầu tỏ ra nghi ngờ. Nhà báo Nikhil Pahwa, nhà sáng lập kiêm biên tập của tờ Medianama, một trang tin chuyên về viễn thông của Ấn Độ, đã chỉ ra rằng dưới cái mác từ thiện, Facebook thực chất đang dấn thân vào một tranh chấp kỹ thuật phức tạp, liên quan đến các công ty điện thoại Ấn Độ và ý tưởng về tính trung lập của Internet.

Internet.org sẽ cho phép một số dịch vụ thương mại, ví dụ như trang web tìm việc Babajob, được xuất hiện trên nền tảng này. Và đương nhiên dịch vụ tương tự những công ty đối thủ khác sẽ không được xuất hiện trên nền tảng này, mà theo lập luận Pahwa thì điều đó sẽ làm mất đi tính trung lập của Internet.

Trước các bài viết trên trang Medianama, Facebook đã cử tới 2 đại diện để làm việc với ông Pahwa. Một người là Trưởng bộ phận chính sách công tại Ấn Độ của Facebook còn người kia là cựu Chủ tịch Ủy ban Liên lạc Liên bang Mỹ, lúc đó đang là cố vấn cho công ty. Ông Pahwa không muốn tiết lộ thông tin về chi tiết cuộc gặp mặt nhưng chỉ nói rằng Facebook muốn thử kiểm tra xem ông hiểu biết bao nhiêu về Internet.org.

Tháng 2/2015, 4 tháng sau chuyến thăm của Zuckerberg, Internet.org đã chính thức xuất hiện tại Ấn Độ cùng với sự hỗ trợ của Reliance Mobile, công ty điện thoại lớn thứ 4 trong nước. Đứng trước những chỉ trích không ngừng xuất hiện, Facebook phản pháo rằng 40% số người sử dụng nền tảng này đã quyết định mua những gói dữ liệu đầy đủ trong vòng 1 tháng, tức là tham gia vào thế giới Internet không bị Facebook kiểm soát. Thế nhưng do Facebook từ chối cung cấp dữ liệu đầy đủ nên con số này chưa được kiểm chứng.

Cuộc tranh chấp giữa Facebook và những người chỉ trích về Internet.org hầu như chỉ diễn ra trong yên lặng và không có được sự chú ý của những người sử dụng Internet thông thường tại Ấn Độ. Nhưng vào cuối tháng 3/2015, Cơ quan Quản lý các Công ty viễn thông Ấn Độ (TRAI) tuyên bố đang xem xét liệu Internet.org có thực sự đang phá hoại tính trung lập của Internet không và trưng cầu ý kiến của cộng đồng thì mọi thứ mới thực sự là “cơn ác mộng” với Facebook.

Mời quý độc giả đón xem phần tiếp theo của bài viết để xem Facebook đã cuống quít xử lý “thảm họa” này như thế nào và kết cục của Internet.org tại Ấn Độ ra sao.

---

Từ khóa: #Wi-Fi-miễn-phí #Internet.org #tin-tuc-facebook #điện-thoại-di-động #Mark-Zuckerberg #facebook #-internet #Smartphone